Crita
kelebu salah sawijining ketrampilan Micara. Sing kasebut micara yaiku
ngungkapake pikiran lan perasaan sawijining pawongan kanthi sarana
tembung-tembung basa.
Unsur-unsur Cerkak
Ana
sajroning crita cekak ana rong unsure sing kudu dimangerteni dening pemaos
crita.
1. Unsure
Intrinsik
Yaiku
unsure sing kedadeyan saka sajroning crita. Tegese unsur-unsur mau kalebu ana
ing sajerone crita. Wujud saka unsur intrinsik yaiku :
a. Liding
crita/Tema
Liding crita/tema kuwi
punjeraning crita, bab sing ndadekake crita kuwi ana. Biasane cerkak bisa
kekadeyan saka liding crita, sing awujud : moral, pribadi/individu/katresnan,
social, religious, misteri,lsp.
b. Paraga
lan watake
Paraga tegese pelaku,
utawa pawongan sing ngayahi crita. Paraga ana 2 yaiku paraga sentral/utama lan
paraga sing mbiyantu nglancarake crita. Dene watake para ana telu,yaiku :
·
Protagonis : Paraga kang watake sarwa
apik
·
Antagonis : Paraga kang watage kang
nganyelake, ndadekake sing nonton ora seneng.
·
Tritagonis : Parage sing ndamekake / ngrukunake
antaranng paraga protagonist lan antagonis.
c. Latar
panggonan lan latar wektu
·
Latar Panggonan kuwi pangonan kang
dianggo sakabehing kedadeyan ana ing sajroning crita mau.
·
Latar Wektu kuwi wektu-wektu sing
kedadeyan ana ing sajroning crita. Latar wektu bisa awujud jam/tabuh, dina,
sasi, mangsa.
·
Latar Swasana kuwi kahanan nalikaning
crita kuwi dumadi.
d. Dalan
crita/ alur crita
Tegese urut-urutaning
kedadeyan ana ing sajroning crita. Alur crita ana 3 :
·
Alur maju : crita sing kedadeyan maju,
ora ana sing nyritakake babagan kang kawuri
·
Alur mundur : crita sing kedadeyan mundur, nyritakake kedadeyan saka bab-bab
kang kawuri, nembe bab-bab sing kedadeyan saiki.
·
Alur campuran, ana loro jenise :
Ø Maju-mundur-maju
Ø Mundur-maju-mundur
e. Sudut
pandang, ana 3 :
·
Pwongan kapisan paraga utama, kang
sesebutane aku, nyritakake awake dhewe.
·
Pawongan kapisan paraga sampingan,
kanthi sesebutan aku, nyritakake wong liya sing raket sesambungan kalawan aku.
·
Pawongan ketelu tunggal kanthi sesebutan
dheweke, nyebut jenenge paraga utama.
f. Amanat
Tegese hikmah utawa
piwulang sing bisa kapethik saka kedadeyan ana ing sajroning crita.
2. Unsure
Ekstrinsik
Unsure
ekstrinsik tegese unsure-unsur saka jabaning crita sing nduweni pengaruh marang
isine crita. Misale agama, moral, adat.
Tuladha
:
Cerita Cekak Bahasa
Jawa: Tukang Golek Kayu sing Ragu-ragu
Ana sawijining pemburu sing kasil manah
menjangan gedhi ning alas, banjur menjangan digendong arep digawa mulih.
Ndilalahe neng tengah ndalan dheweke weruh Gajah lemu sing lagi leyeh-leyeh
ning ngisor wit gori. Pemburu ngetokke tombak banjur nginceng Gajah
lemu kuwi. Ananging sakdurunge tombak dioncalake, Gajahe
tangi, marani Pemburu terus nggubet awake pemburu nanggo tlalene.
Si Pemburu diangkat banjur dioncalake sak
kayange ngantek keceblung jurang. Nanging sakdurunge kontal, tombake pemburu
sempat ditancepke ning jantunge Gajah. Si Pemburu mati kejegur
njurang, nanging Si Gajah uga mati amarga jantunge kena tombake
Pemburu.
Ora sakwetara suwe ana
tukang golek kayu, jenenge Prendis sing mara ndana arep negor wit gori. Weruh
ana bangke Menjangan lan Gajah dheweke dadi gumun. Wasan mikir-mikir dheweke ngira
menawa Gajah lan Menjangan mesthi wae bar kerengan terus loro-lorone mati.
Prendis pengen nggawa bali sungune Menjangan lan gadinge Gajah. Nanging dheweke
ora kuwat nggawa loro-lorone. Kudu milih salah siji.
Saiki Prendis bingung
arep milih sing endi. Sungu Menjangan apik banget yen dadi pajangan
ning ngomah, nanging gading Gajah payu larang yen di dol ning kutho. Mengko nek
nduwe duwit dheweke iso kelakon ngajak kanca-kancane sakdesa ngiras ning Bakso
Bangjo, kidul Pasar Bantul. Wis suwe dheweke nduwe kepinginan jajan bakso
malang sing komplet jenis baksone lan mantep rasane. Mbiyen wis tau ditraktir
Pakdhene nang kono, saiki Prendis wis kangen banget pengen mangan meneh. Mengko
mulihe dheweke iso tuku sarung lan klambi anyar ning Toko Ijo Pasar Bantu.
Dasar Prendis, dheweke
ketungkul wira-wiri ndelok menjangan, bar kuwi marani Gajah. Bingung
nimbang-nimbang endi sing luwih nguntungake menawa digawa bali. Saking bingunge
dheweke wira-wiri kawit awan nganti sore ora iso mutuske. Penyebape amarga
Prendis rumangsa abot kelangan salah sijine. Owel lega lila ngeculke salah
siji.
Wayah lingsir wengi dumadakan ana suara Macan sero banget. Ayake Macan wis tangi turu terus ngambu ana daging sing siap dipangan. Prendis wedi banget krungu suara macan, banjur mlayu njrantal ninggalake gading gajah lan sungu menjangan. Cita-citane arep njajakke kanca-kancane ning Bakso Bangjo kidul Pasar Bantul lan tuku klambi ning Toko Ijo ora sido kelakon amarga ketungkul ragu-ragu (Undil-2012).
Wayah lingsir wengi dumadakan ana suara Macan sero banget. Ayake Macan wis tangi turu terus ngambu ana daging sing siap dipangan. Prendis wedi banget krungu suara macan, banjur mlayu njrantal ninggalake gading gajah lan sungu menjangan. Cita-citane arep njajakke kanca-kancane ning Bakso Bangjo kidul Pasar Bantul lan tuku klambi ning Toko Ijo ora sido kelakon amarga ketungkul ragu-ragu (Undil-2012).
Tidak ada komentar:
Posting Komentar