Sabtu, 13 Desember 2014

GEGURITAN / TEMBANG

Geguritan kalebu jenis puisi jawa modern. Dene wujud puisi saka tradisional arupa tembang, kalebu tembang macapat, temabang tengahan, tembang gedhe. Sing kalebu tembang macapat yaiku : Kinanthi, Pocung, Asmaradhana, Mijil, Maskumambang, Pangkur, Durma, Sinom, Lan Dhandhangguna. Sing kalebu tembang tengahan yaiku Megatruh (Dudukwuluh), Gambuh, Wirangrong, Balabak Lan Juru Demung. Dne tembang gedhe yaiku Girisa.
            Puisi jawa arupa tembang kaikat dening sawenehing peraturan/pathokan. Pathokan-pathokan ana sajroning tembang kaya sing katulis ing ngisor iki.
1.      Guru gatra tegese cacahing gatra (baris/larik) saben satunggal pada (bait/pupuh).
2.      Guru wilangan tegese cacahing wanda (suku kata) saben sagatra.
3.      Guru lagu / dhong-dhing tegese tibaning swara vocal ana ing pungkasane gatra.
Pangripta tembang kejaba kudu ngengeti jumlah gatra, guru lagu, lan guru wilangan uga kudu ngemuti watak-watak saben tembang.
Tuladha tembang :
Mingkar-mingkuring angkara                         8a                   
Akarana karenan mardi siwi                           11i
Sinawung resmining kidung                            8u
Sunuba sinukarta                                            7a
Mrih kertarta pakartining ngelmu luhung       12u     
Kang tumrap ing tanah jawa                          8a
Agama ageme aji                                            8i
Geguritan juja makjujane diango kanthi tujuan nyindir / nyemoni kahanan masyarakat wektu kuwi. Kajaba saka kuwi uga nduweni unsur pendidikan. Geguritan nduwe gatra kang ora tetep. Umume (biyen) gatrane kedadeyan saka wolung wanda uga diwenehi ukara ing gatra kapisan sing unine “sun gegurit”.
Geguritan saiki wis beda, ngalami owah-owahan. Geguritan padha karo puisi bebas sing ora kaiket dening cacahe baris saben bait, cacahing wanda saben gatra, ora kudu ana tembang “sun gegurit”, lan kudu ora ngandhut unsure pendidikan.Tema kango geguritan iki warna-warna kayata : moral, lingkungan, katresanan, masalah social lan liya-liyane.  
Unsur-unsur geguritan
1.      Tema
2.      Pamilihing Tembung / Diksi
3.      Purwakanthi / Sajak / Rima, dibagi menjadi 3, yaitu
·         Purwakanthi Swara
·         Purwakanthi Sastra
·         Purwakanthi Basa
4.      Amanat

Tuladha
DAKPIKIR
Layangmu sing teka, laying eluhe jiwa
Dakrengkuh apa mesthine, daksandhing anyes rasane
Tangismu, bapak, tangismu
Nyendhal pancing ing telenge kalbu
          Nalika dakwaca surasane basal an ukara
          Lan dakpikir jangkane ing jero tengara
Dukamu, bapa, dukamu
          Kaya jerune segara jamu
O, kareben anggin kae nggawa wulune mangsa
Guritan  sing dakrakit ceblok ing lemah bera
Bokmenawa tangan iki wis kelangan guna
Kapujanggan dadi keris koncatan warangka
          Amarga aku wedi kelangan luku
          Pangguh dakcecep putinge susu

                                                Ambal Kebumen, Mei 1997

(Jaya Baya, No. 46- Tgl. 13 Juli 1997)

Tidak ada komentar:

Posting Komentar