SEJARAH ING TEMBANG PANGKUR SERAT WEDHATAMA

Wonten tembang Pangkur ing Serat Wedhatama menika para leluhur jawi sampun marisaken ajaran lan ugi wejangan kagem menungsa ing jaman modern  supados mboten keblinger kaliyan gumebyaring alam donya menika. Serat Wedhatama menika dipundamel wonten ing jaman Surakarta tahun 1850-an utawi jaman nalika Mangkunegara IV taksih kuwasa.

            Cariyosipun pertengahan abad XVIII nalika Mangkunegara IV kuwasa ing tanah Mataram lan Bangsa Landha njajah tanah jawi. Banjur rakyat jawi sami ngawontenaken pemberontakan supados Bangsa Landha minggat saking tanah jawi. Ananging amarga pinteripun Bangsa Landha malah ngedu Pakubuwana II lan Mangkubumi IV supados saged Mataram pecah.

            Sisik melik prekawis menika dereng ketemu ananging Landha ethok-ethok dados panengah saking sedaya prekawis ingkang dipundamel piyambak.       Banjur Landha ngusulaken perjanjian Gianti, isi perjanjian Gianti inggih menika Mataram kapara dados kalih inggih menika Yogjakarta lan Surakarta. Saking perjanjian Gianti Mangku Bumi IV angsal bagianYogjokarta, Pakubuwana II angsal bagian Surakarta, Landha angsal bagian Semarang lan sakiwatengene, Pangeran Samber Nyawa angsal bagian Sragen lan Wonogiri.

            Saking perjanjian Gianti menika ingkang paling dipununtungake inggih menika Landha, merga Semarang lan Sakiwatengene amba sanget. Menika klentunipun pemimpin tanah Jawi ingkang gampil sanget dipunapusi kaliyan Landha kang nggadahi watak ala lan serakah.

            Watekipun tembang Pangkur menika nesu utawa mingkuring angkara amargi polah tingkahipun Landha ingkang ala lan serakah. Inti wosipun tembang Pangkur menika wejangan menawi mulang putra, babagan agama, tiyang sepuh ingkang sepah lan samun, tiyang ingkang aleman, tiyang ingkang mboten purun ngalah, tiyang ingkang ngalingi marang siPingging.

            Tuladhanipun tembang Pangkur Pupuh Kalih kaliyan isinipun :

2.      Jinejer nengWedhatama : wonten ing Wedhatama

Mrih tan kemba kembenganing pambudi :babagan sapa-sapa sing nduwe budi

Mangka nadyan tuwa pikun :sanajan wis tuwa pikun

Yen tan mikani rasa : yen ngomong soal rasa

Yekti sepi asepa lir sepah samun :sepah ora ana rasane (ora ngerti apa-apa)

Samangsane pakumpulan :ana ing pakumpulan

Gonyak-ganyik ngliling semi :malah gawe ngisin-isini